Category: Mga Panultihon

Ang Bili sa mga Panultihon

1 Kiniang mga panultihon ni Solomon, anak ni David nga hari sa Israel.

2 Kining maong mga panultihon makatabang kanimo pag-ila sa kaalam ug sa maayong tambag ug sa pagsabot sa mga panultihon nga lalom ug kahulogan.

3 Makatudlo kini kanimo unsaon pagkinabuhi sa hustong paagi ug sa pagkamatarong ug sa pagkamakiangayon.

4 Makahimo kining maalamon sa mga walay kasinatian ug makatudlo sa mga batan-on sa pagkaabtik sa hunahuna.

5 Makadugang usab kini sa kahibalo sa mga tawong maalamon ug makalamdag sa mga may kahibalo

6 aron sila makatugkad sa tinagong mga kahulogan sa mga panultihon ingon man sa mga suliran ug tigmo nga sagad ipangutana sa mga maalamon.

Tambag alang sa mga Batan-on

7 Angpagtahod ug pagbaton ug kahadlok saGinoomaoy sinugdanan sa kaalam. Ang mga buangbuang walay pagtahod sa kaalam ug nagdumili sila sa pagsabot.

8 Anak, pamatia ang gitudlo kanimo sa imong amahan ug patalinghogi ang gisulti sa imong inahan

9 kay ang ilang gitudlo kanimo makaayo sa imong pamatasan sama sa anindot nga purong ug mga medalyon sa kuwintas.

10 Anak, kon tintalon ka sa mga makasasala, ayaw pagpadala kanila.

11 Kon moingon sila kanimo, “Sigi, mangita tag patyonon. Mangatang ta sa mga walay sala aron masadya ta

12 ug sama sa Seol tukbon nato sila ug dili gayod nato biyaang buhi ang atong mga biktima;

13 mangita tag mga bahandi ug pun-on nato ang atong mga balay sa atong kinawat!

14 Sigi, uban kanamo ug bahinon nato ang tanan natong kinawat.”

15 Anak, ayaw gayod pag-uban sa mga tawo nga sama kanila. Paglikay kanila

16 kay andam sila kanunay nga mobuhat ug daotan. Andam sila kanunay nga mopatay.

17 Kawang lamang ang pagbutang ug lit-ag kon nagtan-aw sa imong gibuhat ang langgam nga buot mong lit-agon.

18 Apan ang maong mga tawo naglit-ag lamang sa ilang kaugalingon. Ang ila rang kaugalingong kinabuhi maoy ilang malit-ag.

19 Mao kini ang dangatansa nanginabuhi pinaagi sa kabangis ug pagpanglimbong. Sila ra ang nag-unay pagtapos sa ilang kinabuhi.

Nagtawag ang Kaalam

20 Pamati!Nagtawag ang kaalam diha sa kadalanan ug sa mga merkado!

21 Nagsinggit kini diha sa ganghaan sa mga siyudad ug sa tanang dapit nga tigomanan sa mga tawo. Kini ang iyang giingon,

22 “Mga buangbuang! Magpadayon na ba lamang kamo sa inyong binuang? Magsigi ba lamang kamog bugalbugal sa kahibalo? Dili na ba gayod kamo makasabot?

23 Pamati kamo sa akong pagbadlong kaninyo; hatagan ko kamog maayong tambag ug ipakig-ambit ko kaninyo ang akong kahibalo.

24 Nagsigi akog tawag ug dapit kaninyo apan dili kamo mamati ug wala lamang ako ninyo tagda.

25 Wala ninyo tagda ang akong tambag ug dili kamo gustong magpatudlo kanako.

26 Busa kataw-an ko lamang kamo kon abuton na kamog kalisdanan. Bugalbugalan ko kamo kon abuton na kamog kalisang.

27 Mohampak kaninyo ang kalisang sama sa bagyo nga magdala sa alimpulos sa kalisdanan ug tungod niini mag-antos kamo ug maalaot.

28 Motawag unya kamo kanako apan dili ko kamo tubagon. Pangitaon ako ninyo sa tanang dapit apan dili ninyo ako makit-an.

29 Tungod kay wala gayod ninyo gamita ang kahibalo ug kanunay kamong nagdumili sa pagtahod ug pagbaton ug kahadlok saGinoo

30 ug kay wala man gayod kamo mamati sa akong tambag ug magtagad sa dihang gibadlong ko kamo,

31 angay kamong mag-antos ug basolan unya ninyo ang inyong gibuhat.

32 Ang mga tawong walay kasinatian mamatay kay dili man sila modawat sa kaalam. Ang mga buangbuang mangalaglag tungod sa kakulang sa ilang pagtagad.

33 Apan ang mamati kanako makaangkon gayod ug seguridad. Mahilayo siya sa kakuyaw ug wala siyay angay nga kalisangan.”

Ang mga Ganti sa Kaalam

1 Anak, timan-i ang gitudlo ko kanimo ug ayaw gayod kini kalimti.

2 Pamatia ang pagtulon-an nga maalamon ug paningkamoti ang pagsabot niini.

3 Paningkamoti gayod nga makabaton kag kahibalo ug paninguhaa nga makasabot ka.

4 Pangitaa kini sama sa imong pagpangitag plata o tinagong bahandi.

5 Kon buhaton mo kini, matugkad mo ang kahulogan sa pagbaton ug kahadlok ug pagtahod saGinooug molampos ka sa pagsabot bahin sa Dios.

6 AngGinoomaoy naghatag sa kaalam. Ang kahibalo ug pagsabot naggikan sa iyang mga pulong.

7 Naghatag siyag kaalam ug nanalipod sa mga matarong.

8 Bantayan niya ang mga makiangayon ug kadtong nagmatinumanon kaniya.

9 Kon mamati ka kanako, mahibalo ka unsay husto, matarong ug makiangayon. Masayod ka sa angay nimong buhaton.

10 Mahimo kang maalamon ug makahatag kanimog kalipay ang imong kaalam.

11 Manalipod kanimo ang imong maayong panabot

12 gikan sa pagbuhat ug daotan ug gikan sa mga tawong malimbongon,

13 mga tawo nga namiya sa matarong nga kinabuhi aron magkinabuhi diha sa kangitngit sa sala

14 ug malipay nga mobuhat ug daotan,

15 mga tawo nga daotan ug mga pamaagi.

16 Mahilikay ka usab sa daotang babaye nga modani kanimo pinaagi sa matahom nga mga pulong,

17 babaye nga maluibon sa iyang bana ug nalimot sa iyang balaang mga panumpa ngadto sa Dios.

18 Ang iyang panimuyo nagsubay sa dalan paingon sa kamatayon. Ang pag-adto didto mao ang pag-adto sa kalibotan sa mga patay.

19 Walay miduaw kaniya nga nakabalik. Dili na gayod siya makabalik sa dalan sa kinabuhi.

20 Busa pagkinabuhi sama sa mga tawong matarong ug subaya ang panig-ingnan sa mga matarong.

21 Ang mga matarong ug dungganan magpuyo dinhi sa atong yuta.

22 Apan ang mga tawong daotan hinginlan sa Dios gikan niining nasora ug ibton niya sama sa sagbot ang mga makasasala.

Tambag alang sa mga Batan-on

1 Anak, ayaw kalimti ang gitudlo ko kanimo. Hinumdomi kanunay ang gipabuhat ko kanimo.

2 Makahatag kanimog taas ug mauswagong kinabuhi ang akong gitudlo kanimo.

3 Ayaw gayod isalikway ang pagkabuotan ug pagkamatinumanon. Ikuwintas kini sa imong liog ug isulat sa imong kasingkasing.

4 Konbuhaton mo kini, malipay kanimo ang Dios ug ang tawo ug makabaton kag maayong panabot.

5 Salig saGinoosa bug-os mong kasingkasing. Ayaw gayod pagsalig sa imong kaalam.

6 Hinumdomi siya sa tanan mong buhaton ug tultolan ka niya sa matarong nga dalan.

7 Ayawpaghunahuna nga maalamon ka na gayod; kahadloki ug tahora angGinooug isalikway ang daotan.

8 Kon buhaton mo kini, sama ra kini sa maayong tambal nga moayo sa imong mga samad ug mohupay sa imong kasakit.

9 Pasidunggi angGinoopinaagi sa paghalad kaniya sa labing maayong abot sa imong yuta.

10 Kon buhaton mo kini, mapuno sa abot ang imong mga kamalig ug manubra ang imong bino.

11 Anak,kon pantonon ka saGinoo, hatagi kinig igong kabug-aton ug ayaw wad-a ang imong kadasig tungod sa iyang pagbadlong.

12 Kaybadlongon saGinookadtong iyang gimahal sama nga badlongon sa amahan ang iyang anak nga iyang gipasigarbo.

13 Bulahan ang tawo nga may kaalam ug panabot.

14 Mas daghan pa ang makuha gikan niini kay sa plata ug labaw pa kinig bili kay sa bulawan.

15 Bililhon pa ang kaalam kay sa mga alahas ug wala gayoy labaw pa niini.

16 Ang kaalam maghatag kanimog taas nga kinabuhi ug maghatag usab kinig dungog ug bahandi.

17 Ang kaalam makahimo usab sa imong kinabuhi nga anindot ug maoy magtultol kanimo ngadto sa dalan sa kalinaw.

18 Ang kaalam mohatag ug kinabuhi ngadto kanila nga magpabilin diha kaniya.

19 Gibuhat saGinooang yuta

pinaagi sa iyang kaalam;

gipahimutang niya ang langit

pinaagi sa iyang kahibalo.

20 Ang iyang kaalam

maoy nagpadagayday sa mga suba

ug maoy naghimog ulan gikan sa mga panganod.

21 Anak, ayaw gayod wad-a ang imong kaalam ug maayong pagsabot. Ayaw sila isalikway.

22 Maghatag kini kanimo ug kinabuhi nga anindot ug malipayon.

23 Dili ka maunsa sa imong paglakaw ug dili ka gayod madagma.

24 Dili ka mahadlok kon matulog ka ug mahinanok ka sa tibuok gabii.

25 Ayaw kabalaka sa kalit nga mga katalagman nga sama sa bagyo modangat ngadto sa mga daotan.

26 AngGinoomao ang magbantay kanimo aron malikay ka sa kadaot. Dili ka niya pasagdan nga mabitik sa lit-ag.

27 Ayawihikaw ang mga kaayohan ngadto sa nagkinahanglanniini ilabi na kon aduna kay mahimo niini.

28 Ayaw pahulata sa sunod adlaw ang imong isigkatawo kon mahimo mo ang pagtabang kaniya karon.

29 Ayaw paglaraw bisag unsa nga makadaot sa imong isigkatawo nga misalig kanimo.

30 Ayaw pakiglalis sa wala lamay hinungdan o kon wala siya makahimo kanimog daotan.

31 Ayaw kasinahi ang bangis nga mga tawo ug ayaw sunda ang ilang gibuhat

32 kay kasilagan saGinooang magbuhat ug daotan apan ang mga matarong iyang panalipdan.

33 Tunglohon saGinooang panimalay sa daotang tawo apan panalanginan niya ang panimalay sa mga matarong.

34 Bugalbugalanniya ang mabugalbugalon apan kaluy-an niya ang mga mapaubsanon.

35 Makadawat ug dungog ang mga maalamon apan ang mga buangbuang maulawan.

Ang Kaayohan sa Kaalam

1 Mga anak, pamati sa gitudlo kaninyo sa inyong amahan. Matngoni kini ug makabaton gayod kamog kahibalo.

2 Ang gitudlo ko kaninyo maayo busa hinumdomi gayod ninyo kini.

3 Sa dihang bata pa ako, bugtong nga anak sa akong ginikanan,

4 gitudloan ako sa akong amahan. Miingon siya, “Hinumdomi ang gisulti ko kanimo ug ayaw gayod kini hikalimti. Tumana kini ug makabaton kag kinabuhi.

5 Batoni ang kaalam ug maayong pagsabot. Ayaw isalikway ug ayaw kalimti ang akong gisulti kanimo.

6 Ayaw biyai ang kaalam ug panalipdan ka niya; higugmaa siya ug bantayan ka niya.

7 Ang pagbaton ug kaalam mao ang labing maayong butang nga imong mahimo. Ang ikaduha mao ang pagbaton ug maayong panabot.

8 Higugmaa ang kaalam ug himoon ka niyang bantogan. Hupti kini ug pasidunggan ka niya.

9 Siya ang labing dakong dungog nga imong mahuptan.”

10 Pamati kanako, anak. Matngoni gayod pag-ayo ang gisulti ko kanimo ug makabaton kag taas nga kinabuhi.

11 Gitudloan ko ikaw ug kaalam ug sa hustong pagkinabuhi.

12 Kon magtarong ka sa pagkinabuhi, wala gayoy makababag kanimo ug dili ka madagma kon modagan ka.

13 Hinumdomi kanunay ang imong nakat-onan. Ang imong kahibalo mao ang imong kinabuhi busa bantayi kini pag-ayo.

14 Ayaw pag-adto sa dapit nga adtoan sa mga tawong daotan. Ayaw sunda ang ilang buhat.

15 Likayi kini ug isalikway ang daotan ug padayon sa paglakaw.

16 Dili makatulog ang mga daotan kon dili sila makabuhat ug daotan.

17 Ang pagkadaotan ug pagkabangis sama ra sa pagkaon ug sa imnonon alang kanila.

18 Sama sa banagbanag sa kabuntagon ang dalan nga gilaktan sa mga matarong mag-anam ug kahayag hangtod nga moabot ang kabuntagon.

19 Apan ang dalan sa mga daotan ngitngit pa kay sa kagabhion. Matumba sila apan dili sila makakita unsay nakapadagma kanila.

20 Anak, matngoni gayod ang akong gisulti kanimo. Pamati sa akong mga pulong.

21 Ayaw kini isalikway. Hinumdomi kini ug higugmaa.

22 Maghatag kinig kinabuhi ug maayong panglawas ngadto sa makasabot niini.

23 Ang imong mga hunahuna maoy tinubdan sa kinabuhi busa bantayi sila ingon nga labing bililhon mong bahandi.

24 Ayaw gayod pagbutangbutang ug pagsultig bakak.

25 Tutok diritso sa unahan uban ang pagsalig; ayaw pagduko tungod sa kaulaw.

26 Tun-ipag-ayo ang buot mong buhaton ug bisan unsay imong himoon molampos gayod.

27 Likayi ang daotan ug lakaw ug tul-id. Ayaw gayod pagtipas bisag usa lamang ka lakang.

Pasidaan batok sa Panapaw

1 Anak, matngoni ug pamatia ang akong kaalam ug kahibalo

2 aron masayod ka unsaon pagkinabuhig matarong ug ang imong mga pulong magpaila nga ikaw maalamon.

3 Ang mga ngabil sa daotang babaye tam-is sama sa dugos ug ang iyang mga halok hawot sama sa lana sa olibo

4 apan inigkahuman sa tanan, ang ibilin lamang niya mao ang kapait sama sa panyawan ug ang kasakit sama sa samad sa espada.

5 Dad-on ka niya ngadto sa kalibotan sa mga patay ug ang dalan nga iyang gilaktan mao ang dalan sa kamatayon.

6 Dili siya magpabilin sa dalan paingon sa kinabuhi kondili motipas siya apan dili siyamasayod niini.

7 Busa pamati kanako, mga anak, ug ayaw gayod kalimti ang akong gisulti.

8 Likay nianang matanga sa babaye! Ayaw pagduol bisan sa pultahan sa iyang balay!

9 Kon buhaton mo kini, mahiadto sa lain ang imong dungog ug mamatay ka nga batan-on pa sa mga kamot sa mga tawo nga walay kaluoy.

10 Ang imong kinabuhipahimuslan sa mga langyaw ug ang imong hinagoan mahiadto sa ubang tawo.

11 Mag-agulo ka inigpinal na nimo ug ang imong kaunoran ug kusog hinayhinayon pagkuha gikan kanimo

12 ug moingon ka, “Nganong wala man gayod ako mosabot? Nganong wala man gayod ako pabadlong?

13 Wala ako mamati sa akong mga magtutudlo o magtagad kanila.

14 Ug sa kalit naulawan hinuon ako atubangan sa nagtigom nga katawhan.”

15 Ayaw paglimbong sa imong asawa ug siya lamang ang imong higugmaon.

16 Kon aduna kay mga anak sa ubang babaye, dili sila makahatag kanimog kaayohan.

17 Kinahanglan nga ang imong mga anak motubo aron motabang kanimo ug dili ang mga langyaw.

18 Busa pagmalipayon uban sa imong asawa ug pagmaya uban sa babaye nga imong kapikas—

19 matahom ug madanihon siya ingon sa lagsaw. Paglipay sa iyang kaanyag ug tugoti nga hupngon ka niya sa iyang gugma.

20 Anak, nganong ihatag mo man ang imong gugma sa laing babaye? Nganong palabihon mo man ang katahom sa asawa sa laing tawo?

21 Nakita saGinooang tanan mong gibuhat. Nagbantay siya kanimo bisan asa ka paingon.

22 Ang mga sala sa tawong daotan lit-ag alang sa iyang kaugalingon ug maunay siyag kalaang sa iyang kaugalingong sala.

23 Mamatay siya kay wala man siyay pagpugong sa kaugalingon. Ang iyang kabuang mao ray magdala kaniya ngadto sa lubnganan.

Dugang mga Pasidaan

1 Anak,nakasaad ka ba nga ikaw ang mobayad sa utang sa laing tawo?

2 Nalit-ag ka ba sa kaugalingon mong mga pulong ug nabitik sa kaugalingon mong mga panaad?

3 Kon mao kana, anak, ubos ka sa gahom nianang maong tawo. Apan aniay paagi nga makalingkawas ka gikan niini: adtoa siya pagdali ug pakiluoy nga pasayloon ka niya.

4 Ayaw kini katulgi.

5 Kinahanglan nga makalingkawas ka sa lit-ag sama sa langgam o sa lagsaw nga miikyas gikan sa mangangayam.

6 Tawong tapolan, kinahanglan nga makakat-on ka ug pagtulon-an gikan sa mga hulmigas.

7 Wala silay pangulo o dakudako o hari

8 apan magtigom sila sa ilang pagkaon sa panahon sa ting-init alang sa tingtugnaw.

9 Magpadayon ka ba lamang ug katulog, tawong tapolan? Kanus-a ka man mobangon?

10 Moingonka ba lamang, “Motagpilaw lamang akog kadiyot,” o “Mangiyugpos una ako ug mopahulay ug makadiyot?”

11 Apan samtang matulog ka, mohasmag kanimo ang kawad-on sama sa armadong tulisan.

12 Ang walay hinungdan ug daotang mga tawo magsuroysuroy aron lamang pagsultig bakak.

13 Mokidhatsila ug mosinyas aron paglimbong kanimo

14 samtang naglaraw silag daotan diha sa hugaw nilang hunahuna ug kanunay nga naghaling ug kasamok.

15 Tungod niini, sa kalit mahiagom sila sa kadaot ug mangapukan ug dili na gayod makabangon.

16 Adunay pito ka butang nga gikasilagan saGinooug dili siya makatugot:

17 ang garbosong tinan-awan,

ang bakakong dila,

ang kamot nga mopatay

ug inosenteng mga tawo,

18 ang hunahuna nga maglarawg daotan,

ang magdali pagbuhat ug daotan,

19 ang bakakong saksi

ug ang tawo nga maghaling ug kasamok

tali sa mga managhigala.

Pasidaan batok sa Pagpanapaw

20 Anak, buhata ang gisugo kanimo sa imong amahan ug ayaw gayod kalimti ang gitudlo kanimo sa imong inahan.

21 Itisok ang ilang mga pulong diha sa imong kasingkasing ug isilsil sa imong alimpatakan.

22 Kay ang ilang gitudlo magtultol kanimo kon magpanaw ka ug magbantay kanimo panahon sa kagabhion ug magtambag kanimo panahon sa adlaw.

23 Ang kasugoan mao ang suga, ang mga pagtulon-an mao ang kahayag ug ang pagbadlong maoy magtudlo kanimo unsaon pagkinabuhi.

24 Makapalikay kini kanimo gikan sa daotang babaye ug sa malamaton niyang mga pulong.

25 Ayaw patintal sa iyang katahom ug ayaw palit-ag sa iyang madanihong mga mata.

26 Mahimong bayran lamang ug usa ka buok pan ang usa ka daotang babaye apan ang pagpanapaw makaparot sa lalaki.

27 Makadala ka bag kalayo diha sa imong dughan nga dili masunog ang imong bisti?

28 Makalakaw ka ba sa nagbagang uling nga dili mapaso ang imong tiil?

29 Mao usab kini ang mahitabo sa tawong makigdulog sa asawa sa laing tawo. Mag-antos gayod ang magbuhat niini.

30 Dili tamayon sa mga tawo ang kawatan kon mangawat siyag pagkaon kay gigutom man siya.

31 Hinuon, kon madakpan siya, kinahanglan magbayad siyag pito ka pilo ug ihatag niya ang tanan nga iyaha.

32 Apan ang mananapaw walay maayong panabot. Gidaot lamang niya ang iyang kaugalingon.

33 Kulatahon siya ug kawad-ag dungog ug maulawan.

34 Dili hitupngan ang kasuko sa bana nga mangabubho ug dili masukod ang iyang panimalos.

35 Dili siya modawat ug bayad ug dili mapuypoy ang iyang kasuko bisag unsa kadaghan sa gasa nga ihatag kaniya.

1 Anak, hinumdomi ang akong gisulti ug ayaw kalimti ang gipabuhat ko kanimo.

2 Buhata ang gisugo ko kanimo ug motaas ang imong kinabuhi. Tumana kanunay ang akong pagtulon-an ingon nga kini mao ang labing bililhon diha sa imong kinabuhi.

3 Ihigot kini sa imong mga tudlo ug isulat kini sa imong kasingkasing.

4 Isipa ang kaalam nga daw imong igsoon ug ang maayong panabot nga daw labing suod mong higala.

5 Ilikay ka niini gikan sa daotang babaye ug sa madanihon niyang mga pulong.

Ang Daotang Babaye

6 Usa ka adlaw niana namintana ako sa akong balay

7 ug nakita ko ang daghang mga batan-ong lalaki nga wala pay kasinatian sa kinabuhi apan nakamatikod ako ug usa ka batan-ong buangbuang.

8 Naglakaw siya sa dalan duol sa eskina diin nagpuyo ang usa ka babaye, ug miadto siya sa balay niini

9 pagsalop sa adlaw, sa pagkagabii.

10 Unya gitagbo siya sa babaye; nagbisti siya ingon sa usa ka babayeng nagbaligya sa iyang dungog ug matintalon kaayo.

11 Mahagithagiton siya ug walay ulaw; babaye nga dili makapuyo ug balay.

12 Nagpaabot siya sa eskina; usahay diha gayod sa dalan ug usahay usab diha sa merkado.

13 Gigakos niya ang batan-ong lalaki ug gihagkan, gitutokan niya ang iyang mata ug giingnan,

14 “Naghalad ako karong adlawa ug nabayran na nako ang akong mga saad.

15 Busa gipangita ko ikaw. Gimingaw ako kanimo ug ania ka na gayod!

16 Gihapinan ko ang akong higdaanan ug dekolor nga lino gikan gayod sa Ehipto.

17 Gipahumotan ko kinig mira, aloe ug sinamon.

18 Dali ug maglipay kita sa tibuok gabii. Tagbawon nato ang atong kaugalingon.

19 Wala sa balay ang akong bana. Nagbiyahe siya sa layo.

20 Nagdala siyag daghang salapi ug dili tingali mahiuli niining duha ka semana.”

21 Busa natintal niya ang lalaki pinaagi sa iyang kamabihagon ug sa mga pulong nga matahom.

22 Dihadiha mikuyog kaniya ang lalaki sama sa usa ka torong baka nga nagpadulong sa ihawan, sama sa lagsaw nga nagpadulong sa lit-ag,

23 diin usa ka udyong motaroy sa iyang kasingkasing. Sama siya sa usa ka langgam nga nagpaingon sa lit-ag—wala siya masayod nga namiligro ang iyang kinabuhi.

24 Busa karon, mga anak, paminawa ako. Patalinghogi ang akong isulti.

25 Likayi ninyo kining matanga sa babaye; ayaw padani kaniya.

26 Nakadaot siyag daghang mga lalaki ug maoy nakaingon sa kamatayon sa dili maihap nga mga lalaki.

27 Ang iyang balay mao ang dalan padulong sa kalibotan sa mga patay. Dali ra ang kamatayon kon moadto ka kaniya.

Pagdayeg sa Kaalam

1 Pamatikay nagtawag ang Kaalam;

nagpabati sa iyang tingog ang kahibalo.

2 Anaa siya nagtindog sa kabungtoran

daplin sa dalan ug sa mga agianan.

3 Sa ganghaan sa siyudad,

duol sa mga pultahan anaa siya magtawag:

4 “O katawhan, nagsangpit ako kaninyo;

gitawag ko kamong tanan.

5 O kamong mga walay kasinatian,

paningkamot nga mahamtong kamo!

O kamong mga buangbuang, paminaw kamo!

6 Paminawa ang lantip kong mga pulong;

kamatuoran lamang ang akong isulti;

7 matuod gayod ang akong ipahayag

kay dili ko gustog bakak.

8 Matuod ang tanan nga akong isulti,

walay bakak o limbong.

9 Sa tawo nga maayog panabot, tin-aw kini;

sa tawo nga daghag nahibaloan tataw kining tanan.

10 Palabiha ang akong pagtulon-an kay sa plata,

ug ang kahibalo kay sa labing maayong bulawan.

11 “Akoang Kaalam, mas maayo kay sa mga alahas;

walay bisan unsa nga imong pangandoyon

nga ikatandi sa akong kabililhon ug kaanindot.

12 Ako ang Kaalam ug lalom akog panabot,

may kahibalo ako ug may hait nga panabot.

13 Ang pagbaton ug kahadlok ug pagtahod saGinoomaoy pagdumot sa daotan;

gidumtan ko ang pagpagarbo ug pagkamapahitas-on,

ang mga paaging hiwi ug malimbongong mga pulong.

14 May panghunahuna ako ug may hustong kaalam.

May panabot ako ug kalig-on.

15 Tabangan nako sa pagmando ang mga hari

ug ang mga pangulo sa paghimog maayong mga balaod.

16 Uban sa akong tabang

ang mga pangulo ug mga hari nagmando sa katawhan.

17 Gihigugma ko ang nahigugma kanako;

ang nangita kanako makakaplag kanako.

18 Makahatag akog mga bahandi,

dungog, kauswagan ug kalamposan.

19 Ang makuha mo gikan kanako

mas maayo pa gayod kay sa labing putling bulawan

ug mas maayo pa kay sa plata nga labing lunsay.

20 Gisubay ko ang dalan sa katarong,

gisunod ko ang mga dalan sa hustisya;

21 gihimo nakong dato ang nahigugma kanako,

ug gipuno ko sa mga bahandi ang ilang panimalay.

22 “Unaako sa tanang mga gibuhat saGinoo,

ang una sa iyang mga gimugna.

23 Gibuhat ako niya sa sinugdan pa gayod,

sa wala pa buhata ang kalibotan.

24 Nahimugso ako sa wala pay mga lawod,

sa wala pay mga tubod sa tubig.

25 Diha na ako sa wala pa ang kabukiran ug kabungtoran,

26 sa wala pa buhata sa Dios ang kalibotan ug ang mga kaumahan

bisan gani sa wala pay yuta.

27 Didtona ako sa pagpahimutang niya sa langit,

sa paghikyad niya sa gitagboan sa langit ug sa yuta latas sa kadagatan,

28 sa pagpahimutang niya sa mga panganod sa langit,

sa pagpabuhagay niya sa mga tuboran sa kalawran,

29 ug sa pagsugo niya sa mga tubig sa dagat

sa dili paglapas sa ilang utlanan.

Didto na ako sa pagbutang niya sa sukaranan sa kalibotan.

30 Tupad ako niya sama sa usa ka arkitekto,

ako ang iyang kalipay sa matag adlaw;

malipayon ako kanunay uban kaniya—

31 malipayon ako uban sa kalibotan ug sa katawhan.

32 “Karon,mga anak, pamatia ako.

Buhata ang ipabuhat ko kaninyo ug magmalipayon kamo.

33 Patalinghogi ang itudlo ko kaninyo;

pagmaalamon kamo ug ayaw kini isalikway.

34 Magmalipayon ang tawo nga mamati kanako—

ang tawo nga sa matag adlaw anaa sa akong pultahan

naghulat sa ganghaan sa akong balay.

35 Ang makakaplag kanako makaangkon sa kinabuhi

ug kahimut-an siya saGinoo.

36 Apan ang wala makakaplag kanako, nagdaot sa iyang kaugalingon;

ang nagsalikway kanako nahigugma sa kamatayon.”

Kaalam ug Kabuang

1 Ang kaalam nagbuhat ug balay alang sa iyang kaugalingon ug kini gibutangan niyag pito ka haligi.

2 Nagpaihaw siyag mananap aron kombirahan. Gipalamian niya ang bino ug giandam na ang kan-anan.

3 Gisugo niya ang iyang mga sulugoong babaye sa pagdapit sa mga tawo didto sa lungsod

4 ug sila nag-ingon, “Tambong kamo sa kombira, mga tawong walay alamag!” Ug sa mga buangbuang, nag-ingon siya,

5 “Dali kamo, kaon kamo sa giandam kong kalan-on ug inom kamo sa bino nga akong giandam alang kaninyo.

6 Biyai ang pagkawalay alamag ug mamaayo ang imong kinabuhi. Sunda ninyo ang dalan sa kahibalo.”

7 Kon badlongon mo ang tawong mapagarbohon, insultohon ka lamang niya. Kon badlongon mo ang tawong daotan, daoton ka lamang niya.

8 Ayaw badlonga ang tawong garboso kay kasilagan ka lang niya. Apan kon imong badlongon ang maalamon, tahoron ka niya.

9 Ang itudlo mo sa maalamon makadugang sa iyang kaalam; ang isulti mo sa matarong makadugang sa iyang kahibalo.

10 Angpagtahod ug pagbaton ug kahadlok saGinoomaoy sinugdanan sa kaalam. Ang pagbaton ug kahibalo sa Balaang Dios mao ang pagbaton ug maayong panabot.

11 Ang kaalam makapataas sa imong kinabuhi.

12 Bulahan ka kon aduna kay kaalam. Apan mag-antos ka kon isalikway mo ang kaalam.

13 Ang babayeng buangbuang sabaan. Wala siyay alamag ug kaulaw.

14 Anha siya maglingkod sa pultahan sa iyang balay o diha sa usa ka lingkoranan sa bahin sa lungsod nga daghan ug tawo

15 ug tawgon niya ang mga nanglabay nga wala manghilabot sa uban,

16 “Dali kamo, mga tawo nga walay alamag!” Moingon siya sa buangbuang,

17 “Mas tam-is ang tubig nga kinawat. Mas lamian ang pan nga kan-on diha sa tago.”

18 Ang mga biktima niya wala masayod nga ang moadto didto mamatay ug nga kadtong nakasulod na, nahitipon na sa kalibotan sa mga patay.

Mga Panultihon ni Solomon

1 Kini ang panultihon ni Solomon:

Garbo sa amahan ang iyang anak nga maalamon,

apan ang anak nga buangbuang maghatag ug kaguol sa iyang inahan.

2 Dili makaayo kanimo

ang bahandi nga naangkon pinaagi sa limbong,

apan ang pagkamatarong makaluwas sa imong kinabuhi.

3 Dili pasagdan saGinoo

nga ang tawong matarong mamatay sa kagutom,

apan pugngan niya ang daotan sa pagkab-ot sa iyang gitinguha.

4 Makapobre kanimo ang pagkatapolan,

apan makadato kanimo ang pagkakugihan.

5 Ang tawong maalamon mag-ani sa tukmang panahon,

apan makauulaw ang pagsigig katulog sa panahon sa ting-ani.

6 Ang maayong tawo makadawat ug panalangin.

Apan nagtagog kabangis ang mga pulong sa tawong daotan.

7 Ang tawong matarong hinumdoman ingon nga panalangin,

apan dali rang kalimtan ang tawong daotan.

8 Mosunod sa maayong tambag ang mga tawong maalamon.

Apan malaglag ang magpataka lag sulti.

9 Magmalinawon ug dili hilabtan ang tawong matarong,

apan masakpan ang mga tawo nga limbongan.

10 Ang tawo nga dili magtug-an sa matuod, makahimog kasamok.

Apan ang tawo nga maisugong mosaway sa dili maayo, maghimog kalinaw.

11 Tuboran sa kinabuhi ang mga pulong sa tawo nga matarong,

apan nagtagog bangis nga kinaiya ang gipamulong sa daotang tawo.

12 Makahimogkasamok ang pagdumot

apan ang gugma mopasaylo sa tanang kalapasan.

13 May unod ang isulti sa tawong maalamon,

apan ang mga buangbuang angayng kastigohon.

14 Ang maalamon maninguha pagdugang sa iyang kaalam,

apan ang pulong sa buangbuang makapaduol sa kasamok.

15 Panalipdan sa iyang salapi ang dato

apan ang kakabos makaalaot sa tawo.

16 Ang kinabuhi maoy ganti sa maayong tawo,

apan ang sala modaldal ngadto sa labi pang daghang sala.

17 Ang mamati sa nagsaway kaniya

nagsubay sa dalan sa maayong kinabuhi,

apan ang dili moangkon nga sila nasayop

mahisalaag gayod.

18 Ang tawo nga nagtakuban sa iyang kasilag, bakakon.

Buangbuang ang tawo nga magsabwag ug libak.

19 Kon magpataka kag sulti,

lagmit kang masayop.

Kon maalamon ka,

magpakahilom ka lang.

20 Sama sa lunsayng plata ang mga pulong sa maayong tawo,

apan walay kapuslanan ang mga hunahuna sa tawong daotan.

21 Magpulos sa daghang tawo ang mga pulong sa maayong tawo,

apan ang tawong buangbuang mamatay tungod sa iyang kahungog.

22 Makadato ang mga panalangin saGinoo.

Dili makalabaw niini ang bunga sa kakugi.

23 Buang ang tawo nga malipay sa pagbuhat ug daotan.

Ikalipay sa tawong maalamon ang maayong panabot.

24 Ang gikahadlokan sa tawong daotan mahitabo kaniya,

apan makakab-ot ang tawong matarong sa iyang gitinguha.

25 Inig-abot sa unos, ipadpad ang mga daotan,

apan dili gayod maunsa ang tawong matarong.

26 Ang tapolan sama sa suka nga makapangilo sa ngipon

o sa aso nga mopaluha sa mata sa nagsugo kaniya.

27 Tahora ug kahadloki angGinooug motaas ang imong kinabuhi.

Apan mamatay sa dili pa panahon ang mga tawong daotan.

28 Ang paglaom sa matarong mosangpot sa kaayohan,

apan ang pangandoy sa daotan walay kapuslanan.

29 Panalipdan saGinooang mga walay sala,

apan laglagon niya ang nagbuhat ug daotan.

30 Kanunayng may kalinaw ang mga tawo nga matarong.

Apan ang daotan dili molungtad sa yuta.

31 Kaalam ang isulti sa matarong,

apan dili pasultihon ang tawo nga daotan.

32 Nahibalo ang mga matarong sa maayong isulti,

apan maoy isulti kanunay sa mga daotan ang makadaot.