Category: Mga Panultihon

1 Dumalahon saGinooang hunahuna sa usa ka hari

sama sa pagdumala niya sa dagan sa usa ka sapa.

2 Bisan pag naghunahuna ka nga ang tanan mong gibuhat husto,

apan timan-i nga hukman saGinooang imong mga motibo.

3 Palabihon saGinoonga buhaton mo

ang matarong ug ang kaangayan

kay sa maghalad ka kaniyag mga mananap.

4 Ang mga tawong daotan,

sa ilang pagkamapahitas-on ug garbo gigamhan,

ug kini kasal-anan.

5 Ang plano sa makugihon modangat sa pagkamadagayaon,

apan ang madalidalion nagdali lamang ngadto sa kawad-on.

6 Ang bahandi nga imong maangkon pinaagi sa limbong

dali rang mahanaw

ug maghatod kanimo ngadto sa kamatayon.

7 Malaglag ang mga daotan

pinaagi sa ilang kaugalingong kabangis

kay nagdumili man sila pagbuhat sa matarong.

8 Ang mga tawong sad-an mosubay sa dalan nga baliko,

apan ang mga walay sala nagbuhat sa matarong.

9 Maayopag magpuyo sa kisami

kay sa motipon pagpuyo sa balay sa asawa nga tagawtawan.

10 Ang mga daotang tawo kanunayng nangandoy sa daotan

ug wala silay kaluoy bisan sa ilang silingan.

11 Sa dihang silotan ang tawong bugalbugalon,

makakuhag pagtulon-an bisan gani ang mga hungog.

Ang tawong maalamon makat-on gikan sa itudlo kaniya.

12 Ang Dios nga maoy matarong nasayodsa mga nanghitabo

sulod sa balay sa mga tawong daotan,

ug siya maoy molaglag kanila.

13 Kon dili mo tagdon ang pangaliyupo sa mga kabos,

dili usab pamation ang imong pagpakitabang.

14 Ang gasa nga gihatag diha sa sikreto

makapuypoy sa dakong kasuko.

15 Kon tumanon ang hustisya,

magmalipayon ang mga maayong tawo

apan maminghoy ang mga daotan.

16 Ang dili maggamit sa maayong pangisip

mosangko sa kamatayon.

17 Ang pagpatuyang sa kahilayan, sa bino ug sa maayong pagkaon

dili gayod makapadato kanimo.

18 Ang mga tawong daotan maoy mahiagom sa pag-antos

nga ila untang ipahamtang sa mga tawo nga matarong.

19 Maayo pag magpuyo sa kamingawan

kay sa makigtipon ka sa tagawtawan ug bagulbolan nga asawa.

20 Ang mga tawong maalamon mahimong dato ug magpuyo sa kaharuhay

apan ang mga hungog mag-usik-usik lamang sa ilang salapi.

21 Pagmaluluy-on ug ayaw panlimbong

ug mabuhi kag dugay;

motamod kanimo ang ubang tawo

ug dili ka limbongan.

22 Ang abtik nga heneral makailog ug usa ka siyudad

nga gipanalipdan sa kusgan nga mga tawo,

ug gun-obon niya ang mga paril nga ilang gisaligan.

23 Kon dili ka buot mahiapil sa kasamok,

pagmatngon sa imong isulti.

24 Ang tawong garboso

mabugalbugalon ug mapahitas-on

ug nagtuo nga maayo na gayod kaayo siya.

25 Ang usa ka tawong tapolan nga nagdumili pagtrabaho

sama ra sa naghikog;

26 siya naghunahunag hinakog sa tibuok adlaw,

apan ang tawong matarong

makahatag ug mohatag sa madagayaon gayod.

27 KasilagansaGinooang mga tawong daotan nga maghimog halad kaniya

labi nag himoon nila kini tungod sa daotang mga tinguha.

28 Dili katuohan ang pagsaksi sa tawong bakakon,

apan ang isulti sa tawo nga naghunahuna pag-ayo sa angay niyang isulti tuohan gayod.

29 Ang tawong matarong magmatngon sa iyang binuhatan,

apan ang tawong daotan magpabaga sa iyang nawong.

30 Ang kaalam, ang kalantip sa hunahuna ug ang pagtugkad sa mga butang

walay kapuslanan kon angGinoobatok kanimo.

31 Makaandam kamo sa mga kabayo alang sa gubat,

apan angGinoomaoy mohatag sa kadaogan.

1 Kon papilion kamo sa maayong kadungganan ug sa daghang bahandi,

pilia ang maayong kadungganan.

Ang maayong kabubut-on

mas bililhon pa kay sa salapi ug bulawan.

2 Walay kalainan ang dato ug ang kabos

kay pareho silang binuhat saGinoo.

3 Ang tawong maayog panghunahuna

makakita sa umaabot nga kasamok ug molikay siya niini,

apan dili kini tagdon sa tawo nga wala maggamit sa iyang hunahuna

ug unya magbasol siya sa kaulahian.

4 Pagbaton ug kahadlok ug pagtahod saGinooug pagpaubos

ug makabaton kag mga bahandi, dungog ug taas nga kinabuhi.

5 Kon gimahal mo ang imong kinabuhi,

palayo sa mga lit-ag nga maoy mobitik sa mga daotan.

6 Tudloiang bata kon unsaon niya pagkinabuhi,

ug hinumdoman niya kini sa tibuok niyang kinabuhi.

7 Ang mga kabos ulipon sa tawong dato

ug ang manghulam maulipon sa nagpahulam kaniya.

8 Pagpugas ug binhi sa pamintaha

ug mag-ani kag katalagman,

ug ang imong pagpanglupig dili na magpulos.

9 Pagmahinatagon ug paambita sa imong pagkaon ang mga kabos

ug panalanginan ka tungod niini.

10 Hinginli ang tawong mapahitas-on

ug mohunong ang panaglalis ug panag-away

ingon man ang pagdinaotay.

11 Kon matinud-anon ka ug malumo nga mosulti

mahimo nimong higala ang mga hari.

12 Ipatigbabaw saGinooang kamatuoran

pinaagi sa pagbutyag sa bakak.

13 Ang tawong tapolan magpuyo lamang sa balay

ug moingon nga tingali unyag tukbon siya sa liyon kon mogawas siya.

14 Ang pagpanintal sa usa ka bigaon usa ka lit-ag;

mabitik niini ang mga gikasilagan saGinoo.

15 Kinaiya sa mga bata ang pagbinuang ug ang pagkadanghag

apan ang pagpanton makahimo kanila nga buotan.

16 Kon mohatag kag gasa ngadto sa mga dato

o modaugdaog sa mga kabos aron ka madato,

mapobre ka hinuon.

Katloan ka Maalamong Panultihon

17 Pamati ug tudloan ko kamo sa gisulti sa maalamong mga tawo. Tun-i ang ilang gitudlo

18 ug magmalipayon kamo kon timan-an ninyo kini ug sag-ulohon.

19 Gusto ko nga mosalig kamo saGinoomao nga gisultihan ko kamo niini karon.

20 Nagsulat ako ug 30 ka panultihon alang kaninyo. Puno kini sa kahibalo ug maayong mga tambag

21 ug pinaagi niini mahibalo kamo kon unsa gayod ang matarong ug matuod aron madala ninyo ang hustong tubag ngadto sa nagsugo kaninyo.

–1–

22 Ayaw pamintaha sa tawong kabos abi kay kabos man siya ug ayaw yataki ang katungod sa tawo nga wala gayoy mahimo diha sa hukmanan

23 kay angGinoomaoy mobarog nga manlalaban nila ug mosuklig kadaot sa nagpahamtang kanilag kadaot.

–2–

24 Ayaw pagpakighigala sa mga tawo nga init ug ulo ug daling masuko.

25 Tingali unyag makakat-on ka sa ilang batasan ug dili ka na makabiya niini.

–3–

26 Ayaw panaad nga ikaw maoy mogarantiya sa mga utang sa laing tawo

27 kay kon dili ka makabayad, imbargohon nila bisan pa ang imong higdaanan.

–4–

28 Ayaw gayod pagbalhina ang karaang utlanan sa inyong yuta nga gipahimutang sa inyong katigulangan.

–5–

29 Ang tawo nga maayo sa iyang gimbuhaton mas maayo kay sa kadaghanan ug angay makig-uban sa mga hari.

–6–

1 Iniglingkod mo aron sa pagpakigsalo sa usa ka dakong tawo, itanom sa imong hunahuna kon kinsa siya.

2 Kon dako kag kaon pugngi ang imong kaugalingon.

3 Ayaw pagdinalo sa lamiang pagkaon nga iyang gidulot kay tingalig gibitik ka lamang niya.

–7–

4 Pagmatngon nga dili ka maugtas sa imong pagpaningkamot nga madato.

5 Sa usa ka pagpamilok mahimong mahanaw lamang ang imong salapi daw gitugkan kinig pako ug molupad sa halayo sama sa usa ka agila.

–8–

6 Ayaw pagsalo pagkaon sa tawong tihik; ayawg kahangol sa mga lamiang pagkaon nga iyang gidulot.

7 Kay sa hilom nagkuwenta siya.Siya moingon, “Sigi, kaon pag-ayo,” apan dili kinasingkasing ang iyang pag-agda.

8 Isuka mo ang imong nakaon ug mausik lamang ang tanan mong pagdayeg.

–9–

9 Ayaw pag-usik ug panahon sa pagpakigsulti sa usa ka buangbuang kay wala kini bili alang kaniya.

–10–

10 Ayaw gayod balhina ang karaang utlanan sa yuta o iloga ang yuta sa mga ilo.

11 Gamhanan ang ilang Tigpanalipod ug siya ang molaban kanila.

–11–

12 Sabta pag-ayo ang mga pagtulon-an nga gitudlo kanimo ug pamatia ang mga pulong sa kaalam.

–12–

13 Ayaw pagpanuko pagpanton sa usa ka bata. Dili makamatay kaniya ang bunal,

14 kondili makaluwas hinuon kaniya.

–13–

15 Anak, malipay gayod ako pag-ayo kon mahimo kang maalamon.

16 Mapagarbohon ako kon makabati ako kanimo nga magsulti sa maalamong mga pulong.

–14–

17 Ayaw kasina sa mga makasasala. Hinuon, padayon sa pagbaton ug kahadlok ug pagtahod saGinoosa tibuok mong kinabuhi.

18 Kon buhaton mo kini, mahayag ang imong kaugmaon.

–15–

19 Anak, pamati ug pagmaalamon ug ayaw pagbinuang sa imong pagkinabuhi.

20 Ayaw pagpakighugoyhugoy sa mga palahubog ug sa mga ulit

21 kay ang mga palahubog ug ang mga ulit mosangpot sa pagkawalay nahot. Kon magpunay ka lamag kaon ug katulog magkagidlay ka sa dili madugay.

–16–

22 Pamatia ang imong amahan kay kon wala pa siya, wala ka unta matawo. Ayaw pagtamaya ang imong inahan inigkatigulang na niya.

23 Ang kamatuoran, ang kaalam, ang kahibalo ug ang maayong panabot angay nga bayran aron maangkon apan bililhon ra kini kaayo nga ibaligya.

24 Ang amahan sa tawong matarong magmalipayon gayod ug makapasigarbo sa iyang anak nga maalamon.

25 Himoa nga makapasigarbo kanimo ang imong mga ginikanan; ihatag sa imong inahan ang maong kalipay.

–17–

26 Anak, pagmatngon pag-ayo ug himoang panig-ingnan ang akong kinabuhi.

27 Ang babayeng nagbaligya sa iyang dungog lit-ag nga makamatay.

28 Mag-atang sila kanimo sama sa mga tulisan ug mao kini ang makahimong mabudhion sa daghang mga lalaki.

–18–

29-30 Pakit-a akog tawo nga kusog kaayong moinom ug nakasulay pag-inom sa nagkalainlaing ilimnon ug ipakita ko kanimo ang usa ka tawong makaluluoy ug nagmahay sa iyang kaugalingon, kanunay naghimog kasamok ug kanunay nga nagbagulbol. Namula pag-ayo ang iyang mga mata ug may mga samad siya nga mahimo untang kalikayan.

31 Ayaw patintal sa bino bisan pag pula na kini kaayo ug madanihon kaayo ug hawot kaayong tunlon.

32 Pagkasunod buntag bation mo nga sama ka sa gipaak ug bitin nga lala.

33 Makita mo ang mga talan-awong makahahadlok ug dili ka makahunahuna o makasulti pagtarong.

34 Bation mo nga mao ra kag atua sa ilalom sa dagat o atua didto sa palo sa usa ka barko nga gituyatuya sa mga balod.

35 Moingon ka, “Tingalig naigo ako o gibunalan ba hinuon apan wala ako mahinumdom. Ngano man nga dili ako makabuka sa akong mata? Gusto pa akong moinom.”

–19–

1 Ayaw kasina sa daotang mga tawo ug ayaw tinguhaa ang pagpakig-uban kanila.

2 Ang ilang gihunahuna mao lamang ang paghimog kasamok ug ang ilang isulti pulos lamang binuang.

–20–

3 Pinaagi sa kaalam, gitukod ang panimalay ug ang maayong panabot mao ang patukoranan niini.

4 Pinaagi sa kahibalo, ang mga lawak gisangkapan sa mahalon ug matahom nga mga butang.

–21–

5 Ang pagkamaalamon mas maayo pa kay sa pagkakusgan;ang kahibalo mas importante kaysa kusog.

6 Kinahanglan nga ayohon nimo ang paglaraw sa dili ka pa makig-away ug pinaagi sa daghang tambag, magmadaugon ka.

–22–

7 Ang maalamong panultihon lisod kaayong matugkad sa hungog. Wala siyay ikasulti kon hisgotan ang mga mahinungdanong butang.

–23–

8 Kon kanunay kang maglaraw ug daotan, nganlan kag samokan.

9 Sala ang paglaraw ug binuang; kasilagan sa mga tawo ang bugalbugalon.

–24–

10 Kon maluya ka panahon sa kalisdanan, luya ka gayod.

–25–

11 Ayaw pagpanuko pagluwas sa usa ka tawo nga gihukmang patyon sa walay katarongan.

12 Moingon ka nga wala kay labot apan nasayod ang Dios ug hukman niya ang imong mga tinguha. Nagbantay siya kanimo ug nasayod siya niini. Baslan niya ang mga tawo sumala sa ilang nabuhat.

–26–

13 Anak, kaon ug dugos nga gikan sa balay sa putyokan kay maayo kini ug tam-is nga modapat sa imong dila.

14 Sama niini ang kaayo sa kahibalo ug kaalam alang kanimo. Kon makapanag-iya ka niini, makabaton kag paglaom ug mahayag nga kaugmaon.

–27–

15 Ayaw paghimog mga laraw aron pagtulis sa tawo nga matarong o pag-ilog sa iyang balay kay daotan kini.

16 Bisan kapila matumba ang tawong matarong, mobangon siya kanunay. Apan malaglag sa katalagman ang daotan.

–28–

17 Ayaw paglipay kon mahiagom sa katalagman ang imong kaaway.

18 Masayran saGinookon magmalipayon ka ug dili siya gusto niini. Tingalig dili niya silotan ang imong kaaway.

–29–

19 Ayawg kahasol tungod sa daotang mga tawo ug ayaw kasina kanila.

20 Walay kaugmaon ang mga tawong daotan; wala silay mapaabot.

–30–

21 Anak, tahora angGinooingon man ang hari. Ayaw pag-apil-apil sa mga tawo nga moalsa batok kanila

22 kay ang maong mga tawo mahimong malaglag sa usa lamang ka pagpamilok. Nasayran mo ba ang katalagman nga mahimo sa Dios o sa hari?

Dugang Maalamong Panultihon

23 Nagsulti usab niini ang mga maalamon:

Sayop alang sa usa ka maghuhukom nga aduna siyay pinalabi.

24 Kon ilhon niyang walay sala ang sad-an, tunglohon siya ug kasilagan sa tanan.

25 Apan ang mga maghuhukom nga mosilot sa sad-an magmalampuson ug daygon sa kadaghanan.

26 Ang matinud-anong tubag sama kaanindot sa halok sa usa ka matuod nga higala.

27 Ayaw paghimog panimalay hangtod nga maandam na ang imong kaumahan ug siguro ka na nga adunay kabuhian.

28 Ayaw pagsaksi batok sa imong isigkatawo sa wala lamay maayong katarongan o pagsultig mga butang nga makadaot kaniya.

29 Ayaw pag-ingon, “Buhaton ko kaniya ang iyang gibuhat kanako agig bayad sa iyang gibuhat kanako!”

30 Nakaagi ako sa kaumahan ug kaparasan sa tawong tapolan ug hungog.

31 Napuno kini sa mga sagbot nga tunokon ug nalukop sa mga gunahon ug nalumpag ang paril nga naglibot niini.

32 Gitan-aw ko kini ug namalandong ako bahin niini ug nakakuha akog pagtulon-an nga mao kini:

33 konmagsigi kag katulog ug magkiyugpos sa imong mga kamot aron mopahulay,

34 mohasmag kanimo ang kawad-on sama sa usa ka armadong tulisan.

Dugang Panultihon ni Solomon

1 Ania ang dugang nga mga panultihon ni Solomon nga gikopya sa mga tinugyanan ni Ezequias nga hari sa Juda.

2 Pasidunggan nato ang Dios tungod sa mga butang nga iyang gililong ug pasidunggan nato ang mga hari tungod sa ilang mga pagpatin-aw.

3 Dili gayod nimo masayran ang gihunahuna sa usa ka hari ug dili nato matugkad ang iyang hunahuna; sama kini kahabog sa langit ug sama kalalom sa dagat.

4 Himoang lunsay ang plata aron ang tawong batid sa pagkulit makahimo gikan niini ug matahom nga butang.

5 Ipahilayo sa hari ang daotang mga magtatambag ug ang kagamhanan niya maila sa iyang pagkamakiangayon.

6 Inig-atubangmo sa hari, ayaw ipresentar ang imong kaugalingon.

7 Mas maayo pa nga hangyoon ka sa pagdawat sa taastaas nga katungdanan kay sa sultihan ka sa paghatag sa imong dapit ngadto sa usa ka tawo nga mas importante pa kay kanimo.

8 Ayaw pagdalidali pag-adto sa hukmanan tungod sa butang nga imong nakita. Unsa man unyay imong buhaton kon may laing saksi nga makapamatuod nga nasayop ka?

9 Kon ikaw ug ang imong isigkatawo dili magkauyon sa inyong hunahuna, husaya ninyo kini tali kaninyong duha ug ayaw ibutyag ang bisan unsang tinagoan.

10 Tingali unyag may makabalita bahin niini ug ikiha ka ug maulawan ka pag-ayo.

11 Ang pulong nga gilitok sa tukmang panahon sama sa dayandayang bulawan diha sa butanganan nga plata.

12 Ang usa ka pasidaan nga ihatag sa usa ka tawo nga may kasinatian ngadto sa tawo nga buot mamati sama ka bililhon sa mga singsing nga bulawan o sa alahas nga hinimo sa labing maayong bulawan.

13 Ang kasaligan nga sinugo makalipay sa nagsugo kaniya sama sa bugnawng tubig taliwala sa kainit sa ting-ani.

14 Ang mga tawo nga mosaad ug mga butang apan dili motuman niini nahisama sa mga panganod ug hangin nga wala magdalag ulan.

15 Ang mapailubon nga pagdani, makadani bisan sa hari ug ang lumo nga sinultihan modulot sa kabukogan.

16 Ayaw pagkaon ug dugos nga sobra sa imong gikinahanglan kay mosuka ka ra man sa kadaghan sa imong makaon.

17 Ayaw pagpunayg duaw sa imong silingan kay tingali unyag pul-an siya ug kasilagan ka niya.

18 Ang tawo nga mosultig bakak batok sa iyang isigkatawo sama sa makamatay nga espada, puspos o talinis nga udyong.

19 Ang pagsalig ngadto sa tawo nga dili kasaligan panahon sa kalisdanan sama sa pag-usap ginamit ang daot nga ngipon o sa paglakaw pinaagi sa nabakol nga mga tiil.

20 Ang pag-awit alang sa tawo nga anaa sa kagul-anan sama ra sa paghukas sa sapot sa tawo panahon sa tingtugnaw o sa pagbutang ug suka sa usa ka samad.

21 Kongigutom ang imong kaaway, pakan-a siya; kon giuhaw, paimna siya;

22 kay sa ingon maulawan siya pag-ayo ug gantihan ka saGinoo.

23 Ang paglibak naghaling sa kasuko sama nga ang amihan nagdalag ulan.

24 Maayo pa nga magpuyo diha sa kisami kay sa makigtipon sa asawa nga tagawtawan.

25 Ang pagpamati sa maayong balita nga wala nimo paabota sama sa pag-inom ug bugnawng tubig kon uhawon ka.

26 Ang tawong matarong nga motugot lang sa buhaton sa tawong daotan sama sa tubod nga hugaw o sa atabay nga gibutangag hilo.

27 Dili maayo ang pagpalabig kaon ug dugos sama nga dili maayo nga magsigi ka ug padayeg.

28 Kon dili ka makapugong sa imong kasuko, mahisama ka sa usa ka siyudad nga walay paril ug sayon rang atakihon.

1 Ang pagdayeg dili angay alang sa usa ka buangbuang,

sama nga ang yelo dili angay sa panahon sa ting-init

o ang ulan panahon sa ting-ani.

2 Ang tunglo nga walay gipasikaran dili makadulot.

Sama kini sa mga langgam nga sayaw nga mosaylo lamang.

3 Kinahanglan latigohon ang kabayo,

bukadohan ang asno,

ug hampakon ang buangbuang.

4 Ayaw tubaga ang buangbuang sumala sa iyang kabuang

aron dili ka mahisama kaniya.

5 Tubaga ang buangbuang sumala sa iyang kabuang

aron dili siya magtuo nga maalamon siya.

6 Ang tawo nga magpadala ug mensahe pinaagi sa usa ka buangbuang

sama ra nga nagputol sa kaugalingon niyang tiil

ug nangita lamang ug kasamok.

7 Ang panultihon sa usa ka buangbuang walay kapuslanan.

Sama kini sa mga tiil sa usa ka bakol nga walay gamit.

8 Kon daygon nimo ang usa ka buangbuang

sama ra nga gihigtan nimo ang bato nga gibala sa imong tirador.

9 Ang usa ka buangbuang

nga mosulti sa panultihon sa mga maalamon

sama sa usa ka hubog nga nag-ibot ug tunok nga diha sa iyang kamot.

10 Ang mopatrabaho kang bisan kinsa nga buangbuang o palahubog nga iyang hikit-an,

naghimo lamag kadaot sa tanan.

11 Angbuangbuang nga mobuhat pag-usab sa iyang binuang

nahisama sa iro nga mokaon sa iyang sinuka.

12 Mas may paglaom pa ang labing buang nga tawo

kay kaniya nga naghunahuna nga siya maalamon bisag dili tinuod.

13 Ang tapolan dili gustong mogawas sa balay

ug moingon lang, “May liyon man gud sa kadalanan.”

14 Ang tapolan nga nagligidligid sa higdaanan

sama sa pultahan nga mag-abli-abli diha sa bisagra niini.

15 May mga tawo nga naghinobra ang pagkatapolan

bisan gani sa paghungit sa ilang pagkaon.

16 Ang tawong tapolan naghunahuna nga mas abtik siya

kay sa pito ka tawo nga makahatag ug mga maayong katarongan.

17 Ang tawo nga mag-apil-apil sa panaglalis

mahisama sa tawo nga nanakop ug iro pinaagi sa paggunit sa mga dalunggan niini.

18-19 Ang usa ka tawo nga magtinunto sa iyang isigkaingon

ug unya moingon nga nagkomedya lamang siya,

nahisama sa usa ka buangbuang nga nagduladula ug makamatay nga hinagiban.

20 Kon walay sugnod mapalong ang kalayo;

kon walay libak, mohunong ang panaglalis.

21 Ang uling maoy makahimog baga,

ang sugnod maoy makapasiga sa kalayo

ug ang mga samokan maoy makahaling sa panaglalis.

22 Lami kaayo ang libak!

Gusto gayod kita nga molamoy niini!

23 Ang sulti nga dili matinud-anon

ug naglilong sa imong gihunahuna

nahisama sa dili maayong plata nga gihal-op sa baratohon nga kulon.

24 Ang tigpakaaron-ingnon nagtago sa iyang pagdumot

pinaagi sa mga pag-ulog-ulog.

25 Nindot kining pamation,

apan ayaw siya tuohi,

kay ang iyang kasingkasing puno sa pagdumot.

26 Mahimo nga tagoan niya ang iyang pagdumot,

apan makita sa tanan ang daotan niyang binuhatan.

27 Angmga tawo nga buot unta molit-ag sa uban, maunay niini.

Ang mga tawo nga magligid ug bato maligiran niini.

28 Ang mga pulong nga bakak nagpadayag ug pagdumot ngadto sa hingtungdan. Walay laing mahimo ang sulti nga dili matinud-anon gawas sa kadaot.

1 Ayawipaniguro ang bahin sa ugma

kay wala ka masayod unsay mahitabo gikan karon hangtod ugma.

2 Maoy padayga kanimo ang ubang tawo

o ang mga dumuduong ba hinuon,

apan ayaw pag-unay pagdayeg sa imong kaugalingon.

3 Ang bato ug ang balas bug-at,

apan ang kasamok nga resulta sa kabuang mas bug-at pa gayod.

4 Ang kasuko bangis ug makadaot,

apan gamay ra kini kaayo kon itandi sa pangabubho.

5 Maayo pa nga badlongon mo ang usa ka tawo

kay sa pasagdan mo siya nga maghunahuna

nga wala ka gayoy pagtagad kaniya.

6 Maayo ang tuyo sa usa ka higala

bisan ug nakapasakit siya kanimo,

apan pagbantay sa halok sa kaaway!

7 Kon busog ang usa ka tawo

dili siya mokaon bisan pag dugos.

Apan kon gutomon,

bisan pa ang pait nga pagkaon iyang pakatam-ison.

8 Ang usa ka tawo nga layo sa iyang balay

nahisama sa usa ka langgam nga layo sa iyang salag.

9 Ang pahumot ug ang lana makalipay kanimo,

ug ang tambag sa mga higala

makapatam-is sa kalag.

10 Ayaw kalimti ang imong mga higala

o ang mga higala sa imong amahan.

Kon anaa ka sa kalisod,

ayaw pagpakitabang sa imong igsoon;

ang usa ka silingan nga anaa sa duol mas makatabang kanimo

kay sa usa ka igsoon nga atua sa layo.

11 Anak, pagmaalamon ug magmalipayon ako;

aduna akoy ikatubag kang bisan kinsa nga mosaway kanako.

12 Ang tawo nga makamaong mohunahuna

makakita sa kasamok nga umaabot ug molikay niini,

apan ang tawo nga wala maggamit sa iyang hunahuna

mosugat niini ug mag-antos siya.

13 Ang tawo buang ra kaayo

kon mogarantiya sa mga utang sa usa ka dumuduong:

angay siyang kuhaan sa iyang kabtangan ingon nga garantiya.

14 Sama ra nga gitunglo mo ang imong higala

kon pukawon mo siya sayo sa buntag sa kusog nga pangomusta.

15 Ang usa ka asawa nga tagawtawan

sama sa ulan nga nagtagaktak sa tibuok adlaw.

16 Ang pagpahilom kaniya

sama ra sa pagpahunong sa hangin

o sa pagkumkom ug lana.

17 Ang tawo makakat-on gikan sa laing tawo,

sama nga ang puthaw mahait pinaagi sa puthaw.

18 Atimana ang igera

ug makakaon ka sa mga bunga niini.

Atimana ang imong agalon

ug pasidunggan ka niya.

19 Sama nga ang kaugalingon mong nawong

maoy imong makita kon modungaw ka sa tubig,

ang imong hunahuna makita diha sa imong kinaiya.

20 Ang mga pangandoy sa tawo wala gayoy kataposan,

sama nga ang kalibotan sa mga patay

kanunay gayong may dapit sa dugang pang patay.

21 Ang bulawan ug plata sulayan pinaagi sa kalayo,

ug ang usa ka tawo pinaagi sa pagdayeg.

22 Bisan pag lubkon mo ang buangbuang hangtod nga mapulpog siya,

magpabilin gihapon ang iyang kabuang.

23 Atimana pag-ayo ang imong mga karnero ug ang imong kahayopan,

24 kay ang kadato dili molungtad hangtod sa hangtod bisan gani ang mga hari sa kanasoran.

25 Galaba ang kumpay ug samtang nanubo kini pag-usab, mahimo nga pamutlon mo ang mga sagbot nga anaa sa kabungtoran.

26 Makahimo kag bisti gikan sa balhibo sa imong mga karnero ug makapalit kag yuta sa halin sa imong mga kanding.

27 Ang gatas sa kanding maghatag kanimog pagkaon ug sa imong banay ingon man sa imong mga sulugoon nga babaye.

1 Ang tawong daotan modagan bisag walay naggukod kaniya,

apan ang tawong matarong sama kaisog sa liyon.

2 Kon ang nasod nagpakasala

magsigi kinig ilis-ilis ug pangulo.

Apan mahimong gamhanan ug molungtad ang usa ka nasod

kon makabaton kinig mga pangulo nga maalam ug may hustong panabot.

3 Ang tawo nga anaa sa gahomnga modaugdaog sa mga kabos,

nahisama sa kusog nga ulan nga modaot sa tanang anihon.

4 Kon wala kay pagtamod sa balaod,

dapig ka sa mga daotan,

apan kon motuman ka niini,

batok ka kanila.

5 Ang daotang mga tawo wala makasabot sa hustisya,

apan ang nagtuman sa kabubut-on saGinoo

nakasabot pag-ayo niini.

6 Maayo pa ang kabos nga dili limbongan

kay sa dato apan daotan.

7 Ang batan-on nga nagtuman sa balaod maalamon nga anak.

Apan ang makighugoyhugoy sa mga tawong walay hinungdan

nagpakaulaw sa iyang amahan.

8 Kon madato ka pinaagi sa pagdawat ug tubo

ug sa pagpamintaha sa mga tawo,

ang imong bahandi mahiadto sa tawo

nga maluluy-on sa mga kabos.

9 Kon dili mo tumanon ang balaod,

bisan gani ang imong mga pag-ampo

kasilagan sa Dios.

10 Daniha pagbuhat ug daotan ang tawong matarong

ug malit-ag ka sa kaugalingon mong laang.

Gantihan gayod pag-ayo ang mga dili sad-an.

11 Maghunahuna kanunay ang mga dato nga sila maalamon,

apan ang kabos nga may maayong panabot

mas maalamon pa kay kaniya.

12 Sa dihang makahupot ug gahom ang mga tawong matarong,

maglipay ang tanan

apan kon maoy mangulo ang mga daotan,

manago ang katawhan.

13 Dili ka gayod molampos sa kinabuhi

kon tagoan mo ang imong mga sala.

Isugid kini ug paghinulsol

ug kaluy-an ka sa Dios.

14 Tahora ug kahadloki kanunay angGinoo

ug magmalipayon ka.

Pagmagahi sa ulo ug mahiagom ka sa kadaotan.

15 Sama sa liyon nga nagngulob

ug sa oso nga nangitag tukbonon

ang daotan nga pangulo ngadto sa mga kabos.

16 Ang pangulo nga dili maalamon

mahimong pangulo nga bangis ug madaugdaugon.

Apan ang tawo nga dili malimbongon

magmando sa dugayng panahon.

17 Ang usa ka tawo nga sad-an sa pagpatay

nagdali ngadto sa iyang lubnganan,

busa angay siyang pasagdan.

18 Ayaw panglimbong ug mahilayo ka sa kakuyaw.

Panglimbong ug mahiagom ka sa kadaotan.

19 Daghag makaon ang mag-uuma nga kugihan,

apan ang nagtinguha sa mga butang nga walay kapuslanan

magpabilin sa kalisdanan.

20 Ang tawo nga dili limbongan

magkinabuhi nga madagayaon ug malipayon.

Apan kon magtinguha ka nga madato pagdali,

ikaw pagasilotan.

21 Kon aduna kay pinalabi, kini dili maayo.

Apan may mga tawo nga maghimog tinunto

aron makadawat bisan sa labing gamay nga suborno.

22 Ang tawong hakog buot madato pagdali

ug dili siya masayod inig-abot na sa kawad-on.

23 Ang tawong namadlong mas kahimut-an pa unya

kay sa tawong nag-ulog-ulog.

24 Ang maghunahuna nga dili sayop

ang pagpangawat gikan sa iyang ginikanan

sama ra sa kasagarang kawatan.

25 Ang pagkahakog naghaling lamag kasamok,

apan ang nagsalig saGinoomouswag.

26 Binuang ang pagsalig sa kaugalingon mong hunahuna.

Sunda ang mga pagtulon-an sa mga tawong maalamon

aron malayo ka sa kakuyaw.

27 Panghatag sa mga kabos

ug dili ka kabsan sa imong mga gikinahanglan.

Tunglohon ka sa daghang mga tawo

kon dili ka manumbaling sa mga kabos.

28 Manago ang katawhan kon ang daotang mga tawo maoy mangulo.

Apan kon mawala na sila sa gahom

magmando ang mga tawong matarong.

1 Kon magpabilin kang gahig ulo bisag makapila ka na badlonga,

moabot ang higayon nga ikaw mapukan ug dili na gayod makabangon.

2 Kon matarong ang nangulo,

magmalipayon ang mga tawo.

Apan kon daotan ang namunoan,

mag-antos ang katawhan.

3 Kon gimahal mo ang kaalam,

ikapasigarbo ka sa imong amahan.

Apan pag-usik-usik lamang

ang pagpakig-uban sa mga babayeng nagbaligya sa iyang dungog.

4 Kon ang hari nagmahal sa hustisya,

malig-on ang nasod,

apan kon pakisapi siya,

maalaot ang iyang nasod.

5 Ulo-ulohi ang imong mga higala,

ug sama ka ra sa naglit-ag sa imong kaugalingon.

6 Ang mga tawong daotan malit-ag sa ilang mga sala,

apan ang matarong magmalipayon ug dili maulipon.

7 Ang maayong tawo mag-amping sa katungod sa mga kabos,

apan wala kini bili alang sa mga daotan.

8 Ang mga tawong dili motahod sa katungod sa uban

makahaling ug kasamok sa tibuok siyudad,

apan ang mga maalamon

maghatag niini ug kalinaw.

9 Kon ang tawong maalamon makiglalis sa usa ka buangbuang,

mokatawa lamang ang buangbuang ug manampalas

ug dili na mahilom.

10 Dumtan sa mga mamumuno ang tawong dili limbongan,

apan panalipdan siya sa mga matarong.

11 Ang buangbuang dili makapugong sa iyang kasuko,

apan ang tawong but-an mapailubon ug makapugong niini.

12 Kon ang pangulo magtagad sa mga bakak nga taho,

mahimong bakakon ang tanan niyang mga opisyal.

13 Ang kabos ug ang nagdaugdaog kaniya

managsama nga gihatagan saGinooug mga mata.

14 Kon ang usa ka hari maghatag ug kaangayan sa mga kabos,

maghari siyag dugay.

15 Ang pagbadlong ug ang pagpanton

makaayo sa kabataan.

Kon pinatuyangan ang usa ka bata,

mahimo siyang kaulawan sa iyang inahan.

16 Kon tawong daotan ang anaa sa gahom,

modagsang ang pagpakasala,

apan ang mga matarong makasaksi sa ilang pagkapukan.

17 Pantona ang imong anak

ug ikapasigarbo mo siya sa kanunay,

kay dili gayod siya magbuhat sa butang nga makaulaw kanimo.

18 Ang nasod nga dili giniyahan sa Dios,

dili matigayon

apan bulahan kadtong nagtuman sa balaod sa Dios.

19 Dilimo mapanton ang sulugoon

pinaagi lamang sa sulti.

Makasabot siya sa imong gisulti

apan dili ka niya pamation.

20 Mas may paglaom pa ang buangbuang

kay sa tawong magpataka lag sulti.

21 Hatagi sa tanan niyang pangayoon

ang imong sulugoon sukad sa iyang pagkabata,

ug sa kaulahian panag-iyahon niya ang tanan nga imoha.

22 Ang tawong dali rang masuko

makahaling sa daghang kasamok ug kasaypanan.

23 Ang garbo makapukan sa tawo

apan ang mapaubsanon tahoron.

24 Ang kauban sa kawatan sa pagpangawat

magdaot sa iyang kaugalingong kinabuhi,

manumpa siya nga mosaksi apan dili makatug-an sa kamatuoran.

25 Kahadloki ang tawo ug maalaot ka;

saligi angGinooug mabulahan ka.

26 Ang tanan buot mopahimuot sa pangulo,

apan saGinooka lamang makaangkon sa hustisya.

27 Ang matarong nagdumot sa mga daotan,

ug ang mga daotan nagdumot usab sa mga matarong.

Ang mga Pulong ni Agur

1 Mao kini ang makahuloganong mga panultihon ni Agur nga anak ni Jaque. Miingon siya,

“Ang Dios wala mag-uban kanako

busa wala akoy mahimo.

2 Nahisama ako sa usa ka hayop

kay ang panabot ko lahi man kay sa kasagarang panabot sa tawo.

3 Wala gayod akoy kaalam

ug wala akoy nasayran bahin sa Dios.

4 Kinsa may nakasugid sa kahibalong langitnon?

Kinsa may nakahakgom sa hangin diha sa iyang kamot?

O nakasalod ug tubig diha sa usa ka panapton?

O nakatino sa kinutoban sa kalibotan?

Kinsa man siya ug kinsa man ang iyang anak?

Nakahibalo gayod kamo niana!

5 “Tumanon gayod sa Dios ang iyang gisaad. Sama siya sa usa ka taming alang niadtong modangop kaniya.

6 Ayaw pun-i ang gisulti sa Dios kay silotan ka niya ug ipaila gayod niya ang imong pagkabakakon.”

Dugang pang mga Panultihon

7 O Dios, nangayo ako kanimog duha ka butang. Ihatag intawon kini kanako sa dili pa ako mamatay:

8 ipahilayo ako sa mga limbong ug bakak ug ayaw ako himoang kabos o dato. Hatagi akog pagkaon nga igo sa akong gikinahanglan.

9 Kay kon hatagan mo akog sobra, tingali unyag dili na ako makaila kanimo, OGinoo. Apan kon kabos usab ako, tingalig matintal ako sa pagpangawat ug mapakaulawan ko ang akong Dios.

10 Ayaw daota ang usa ka sulugoon ngadto sa iyang agalon kay basin unyag tunglohon ka ug mag-antos tungod niini.

11 May mga tawong makaako sa pagpanghimaraot sa ilang amahan ug wala magmahal sa ilang inahan.

12 May mga tawong naghunahuna nga sila putli bisag hugaw sila kaayo.

13 May mga tawong naghunahuna nga sila labihan ra ka maayo; abi nilag si kinsa na gyod sila.

14 May mga tawong naanad sa pagpamintaha sa mga kabos ug timawa ug nagpakabuhi sa maong paagi.

15 Ang tawong hakog may duha ka babayeng anak nga nagsigig ingon, “Hatagi ako! Hatagi ako!”

May upat ka butang nga dili gayod matagbaw:

16 ang kalibotan sa mga patay,

ang babayeng walay anak,

ang nagmalang yuta nga nagkinahanglag ulan

ug ang kalayong nagdilaab.

17 Ang magbugalbugal sa iyang amahan ug dili magtuman sa sugo sa iyang inahan, maayong ipakaon sa agila ug ipatuhak sa uwak ang iyang mga mata.

18 May upat ka butang nga dili ko matukib:

19 angagila nga naglupad, ang bitin nga anaa sa bato,

ang barko nga naglawig sa dagat,

ug ang babaye ug lalaking naghigugmaay.

20 Mao kini ang buhaton sa asawang maluibon: manapaw siya, manghinlo unya moingon, “Wala akoy daotang gibuhat.”

21 May upat ka butang nga malisod dawaton sa katawhan:

22 ang pagkahimong hari sa usa ka ulipon,

ang usa ka buangbuang nga makabaton sa tanan niyang gustong kan-on,

23 ang pagkaminyo sa babayeng gidumtan,

ug ang sulugoong babaye nga mopuli sa lugar sa agalon niyang babaye.

24 Sa kalibotan may upat ka gagmayng mananap apan abtik kaayo:

25 ang hulmigas: hinay sila, apan nagtigom silag makaon panahon sa ting-init;

26 ang mga kuneho: dili sila kusgan, apan atua magpuyo sa kabatoan;

27 ang dulon: wala silay hari, apan kanunay nagpanon sa ilang pagpanaw;

28 ang talu-to: sayon mo kining kuptan, apan makita mo kini bisan sa mga palasyo.

29 May upat ka butang nga anindot tan-awon nga maglakaw:

30 ang liyon: ang labing kusgan sa tanang mananap ug walay gikahadlokan;

31 ang kanding ug ang sunoy nga naglakaw,

ug ang hari sa atubangan sa katawhan.

32 Kon nagpakabuang ka tungod sa imong garbo ug naglaraw kag daotan, hunong ug pamalandong una!

33 Batila ang gatas ug mahimo kining mantikilya. Suntoka ang ilong sa tawo ug sunggohon siya. Panghagit ug mahisugamak ka sa kasamok.